Femicide is een begrip dat voorheen alleen voorkwam in de Nederlandse media als het ging om slachtoffers in Mexicaanse grenssteden of Turkije. Het is pas sinds een jaar of 2 dat ‘femicide’ ook wordt gebruikt in headlines als het over Nederland gaat. En dat terwijl er elke 8 dagen een vrouw wordt vermoord. Meer dan de helft van deze moorden worden gepleegd door de (ex)-partner.
Femicide als begrip
De term femicide werd voor het eerst opgeschreven in 1801 door John Corry. Hij benoemde het in zijn boek genaamd “A Satirical View of London at the Commencement of the Nineteenth Century”. In de beginjaren van het woord femicide werd het gedefinieerd als ‘de moord op vrouwen door mannen gemotiveerd door haat, minachting, plezier of een gevoel van eigenaarschap van vrouwen’.
De feministische schrijfster Diana Russel benoemde het woord in 1974 tijdens de International Tribunal of Crimes Against Women. Ze veranderde de definitie door de jaren heen nog een paar keer.
Uiteindelijk kwam Russel op de term hoe de meeste feministen, een deel van de wetenschappers en mediamakers en nog een hoop andere mensen het nu geaccepteerd hebben, ‘het doden van een of meer vrouwen door een of meer mannen omdat ze vrouw zijn’. Een opvallend kenmerk rond het woord femicide is dat het niet in Nederlandse woordenboeken staat, zoals de van Dale. Dit komt waarschijnlijk doordat het recentelijk pas een groot begrip is, nog niet helemaal correct gedefinieerd is en de Nederlandse media het nog niet consequent als term gebruikt.
In Nederland is men vooral druk bezig met het discussiëren over welke moorden er wel en welke moorden niet onder de noemer vallen, maar in Spanje zijn ze al bezig met methodes ontwikkelen om femicide te voorkomen. Verschil moet er wezen.
Vormen van femicide
Er zijn veel verschillende vormen van femicide. De meest voorkomende is intieme partnerdoding. De moord op een vrouw door haar (ex-)partner, vaak voortkomend uit controle, dwang of verlies van controle. Er zijn mannen die vrouwenemancipatie niet lijken te willen accepteren. Dit komt bijvoorbeeld door geloof of traditie. Het blijkt genormaliseerd te zijn om de man te zien als ‘leider’. Zo zien daders van femicide op hun (ex)-partner dat ook. Zij willen de macht hebben op ‘hun’ vrouw. Ze zien haar als bezit. Als een vrouw, om welke reden dan ook, de relatie wil verbreken of wil scheiden staan zij dat niet toe. Hun denkwijze is dan ‘als ik jou niet kan hebben, dan niemand’.
Ook een veel voorkomende vorm van femicide is misogynistische moord; het vermoorden van vrouwen uit haat of diepe afkeer van vrouwen. Er bestaat een bepaalde subcultuur online van incels die in online gebruikersgroepen hun frustraties over dat zij onvrijwillig celibatair zijn door factoren waar zij geen invloed op hebben. Zij geven daarvan andere mensen, voornamelijk vrouwen, ‘conventioneel aantrekkelijke’ mannen en de overheid de schuld. Zij pushen in die gebruikersgroepen bijvoorbeeld vrouwenhaat. Het kan zelfs zo ver gaan dat ze elkaar oproepen tot het verkrachten van vrouwen of zelfs moord.
De piramide van geweld
Er is een methode ontwikkeld om gender gerelateerd geweld te voorkomen, genaamd; ‘de piramide van geweld’, waar femicide als topje van de piramide wordt gezien. De piramide is samengesteld op wetenschappelijke theorieën over de samenhang tussen lichtere en zwaardere vormen van gender gerelateerd geweld. Dit is door de organisatie Atria gedaan. Atria is een kennisinstituut van emancipatie en vrouwengeschiedenis.
- Alledaagse microagressies: seksistische, homo-, bi- en transfobe opmerkingen en uitsluiting.
- Veroordelende microagressies: uitdragen van dubbele moraal, victim blaming, slutshaming en machonorm. In deze laag is er niet enkel sprake van opmerkingen die stereotypen bevestigen, maar ook van een negatief oordeel.
- Intimidatie: (online) seksuele intimidatie, stalking en control. In deze laag gaat het van een negatief oordeel naar (online) grensoverschrijdend gedrag.
- Geweld: (online) seksueel geweld en (ex-)partnergeweld. In deze laag is het grensoverschrijdende gedrag overgegaan in daadwerkelijk geweld.
- Moord: femicide. In deze laag gaat het over het vermoorden van een vrouw omdat ze vrouw is.
Om te lezen wat je kunt doen als je iets hiervan opmerkt kun je de piramide van geweld hier zelf bekijken en lezen.
Recente aanpak in Nederland
Femicide is een onderwerp dat lang niet als prioriteit werd gezien op de politieke agenda. Na de moord op de 17-jarige Lisa uit Abcoude blijkt dit te veranderen. Campganestreeg Danique de Jong maakte zich in haar feministische bubbel al langere tijd druk over geweld tegen vrouwen. Na het zoveelste voorval, deelde Nienke ‘s Gravemade een virale post over het opeisen van de nacht #rechtopdenacht. Na het zien van die post dacht Danique; dit moet iederéén zien. ‘Wat nu als we kunnen voortborduren op de beweging ‘Take Back The Night’ uit de jaren 70, waarin werd geprotesteerd tegen vrouwengeweld.’
Van het een kwam het ander, en zo begon ze de campagne Wij eisen de nacht op. Hun missie? Hoe laat het ook is: alle vrouwen moeten veilig thuis kunnen komen. De actie heeft ervoor gezorgd dat de maatschappelijke dialoog over geweld tegen vrouwen op gang is gekomen, met soms stevige gesprekken, waardevolle inhoudelijke bijdragen en concrete voorstellen om geweld tegen vrouwen en femicide aan te pakken. Met de crowdfunding voor Wij eisen de nacht op is inmiddels ruim €500.000 opgehaald.
Koning Willem-Alexander zei tijdens zijn troonrede op prinsjesdag afgelopen dinsdag: “We kunnen niet accepteren dat vrouwen of meisjes zich niet veilig voelen.” Het was een duidelijke verwijzing naar de moord op de Lisa van enkele weken geleden. En ook wel door de maatschappelijke dialoog die de actie Wij eisen de nacht op heeft verzorgd.
Het demissionaire kabinet stelt meer geld beschikbaar om de veiligheid op stations te verbeteren, femicide aan te pakken en meer opvangplekken te regelen voor vrouwen die slachtoffer zijn van huiselijk geweld. We zijn weer een minuscuul stapje dichterbij de preventie op femicide. Nu alleen nog kijken hoe dit in de praktijk gaat uitpakken.
Meer lezen over dit onderwerp? Check dit artikel.
