Het is treurig, maar waar. Zelfdoding is de meest voorkomende doodsoorzaak onder tieners. Vorig jaar was van het totale aantal doden onder tieners 20 procent suïcide. Dit percentage ligt hoger dan jongeren die door een verkeersongeluk of kanker overlijden. Het aantal zelfdodingen is nog nooit zo hoog geweest, vooral bij jonge vrouwen.
Zelfdoding is een ernstig probleem over de hele wereld, ook in Nederland. In 2024 zijn het aantal zelfdodingen onder jongeren behoorlijk gestegen. Nog nooit zijn de cijfers zo hoog geweest. Onder tieners en jongeren, vooral vrouwen, zijn de cijfers zorgwekkend hoog. Onder tieners is zelfdoding inmiddels de vaakst voorkomende doodsoorzaak.
Cijfers
In 2024 hebben 1849 mensen besloten een einde aan hun leven te maken. Omgerekend zijn dat ongeveer vijf zelfdodingen per dag. Dit meldt het Centraal Bureau voor de Statistieken (CBS). Van deze mensen waren 117 een vrouw onder tot dertig jaar. Bij mannen tot dertig jaar ging het om 182 gevallen van suïcide. Het aantal zelfdodingen bij mannen is voor het tweede jaar aan het dalen.
Het zelfdodingsaantal in totaal is de afgelopen jaren amper gestegen of gedaald. Maar onder jonge vrouwen ziet het CBS een opmerkelijke stijging. In 2000 tot 2004 was het aantal zelfdodingen onder vrouwen 2,7 procent per 100 duizend. In 2020 tot 2024 is het aantal zelfdodingen onder vrouwen gestegen naar 4,7 procent per 100 duizend. Dit percentage is niet eerder zo hoog geweest.
Voorgeschiedenis
De oorzaken van mensen die een einde aan hun leven (willen) maken, kunnen soms onduidelijk zijn. Niet iedereen vindt het makkelijk om over zijn of haar problemen te praten. Het CBS houdt bijvoorbeeld wel bij wat het opleidingsniveau en de samenstelling van het huishouden is. Maar het is niet duidelijk wat hen bewogen heeft. 113 zelfmoordpreventie is momenteel bezig met meerdere onderzoeken naar de personen die overleden zijn door suïcide en hoe suïcide voorkomen kan worden.
In deze onderzoeken zijn landelijke cijfers, gesprekken met nabestaanden en de hulplijn van 113 gebruikt om erachter te komen wat de oorzaken van de suïcides zijn. Deze onderzoeken krijgen veel inzichten, maar ongelukkigerwijs is nog lang niet alle informatie om de cijfers van zelfdoding terug te dringen. Wel hebben meerdere instanties, zoals 113 zelfmoordpreventie en Commissie Actuele Nederlandse Suïcideregistratie (CANS), een aantal conclusies getrokken uit de onderzoeken. Daar kwam uit dat de meeste problemen waar jongeren mee kampen vaak psychologische en sociologische problemen zijn.
Willem Monnich, jeugdadviseur op het Mediacollege, zegt dat “onzekerheid over de toekomst ook een grote rol speelt, eveneens als verwachtingen over studie van ouders, andere jongeren en docenten”. Ook vertelt hij dat gebruik van telefoons een negatieve invloed kunnen zijn. “Jongeren krijgen een constante stroom van slecht nieuws wanneer je in zo’n algoritme zit. Of je vergelijkt jezelf met iemand die ‘knapper’ of gelukkiger lijkt”.
Voorkomen
113 is uiteraard bezig met onderzoeken naar de oorzaken van zelfdoding. Maar nog belangrijker is voorkomen. Hier doet 113 ook onderzoek naar. Na gesprekken lieten de deelnemers een verbetering zien in suïcidale gedachten en psychologische risicofactoren na een chatgesprek. Ook andere instanties hebben onderzoek gedaan en geven advies voor mensen die kampen met suïcidale gedachten en anderen die zich zorgen maken om iemand anders. Het meest voorkomende advies is praten.
Willem Monnich vindt dat ouders aandacht moeten hebben voor hun kinderen. “Ouders moeten willen weten hoe met hun kinderen gaat en met wie ze omgaan, wat ze interesseert en hoe ze zich voelen”. Ook zegt hij dat er op scholen meer voorlichting moet komen over “somberheid en depressie” en het moet “makkelijker gemaakt worden om te bespreken”.
Het voorkomen van zelfdoding is een complex vraagstuk, maar niet onmogelijk. Het is duidelijk dat praten een grote rol speelt bij het verbeteren van de mentale gezondheid bij jongeren die kampen met zelfmoordneigingen. Het is dus belangrijk dat mensen openstaan om met elkaar te praten, ook als het een moeilijk onderwerp is.
Hulp helpt
In Nederland hebben jaarlijks naar schatting zo’n half miljoen mensen suïcidale gedachten. Meer dan 99% van hen weet zich te redden met hulp van hun omgeving of een professional. Hulp zoeken werkt dus echt.
